Scale-ups – snelgroeiende bedrijven binnen het midden- en kleinbedrijf (MKB) – staan voor de uitdaging om hun financiële huishouding op orde te brengen terwijl zij groeien. Vaak is er behoefte aan strategische financiële sturing, maar ontbreekt de mogelijkheid of noodzaak voor een fulltime Chief Financial Officer (CFO). De meeste kleinere ondernemingen kunnen zich geen fulltime CFO veroorloven en hebben niet het hele jaar door genoeg werk voor zo’n functie. Tegen deze achtergrond wint het concept van de fractional CFO aan populariteit binnen het Nederlandse MKBfractional CFO aan populariteit binnen het Nederlandse MKB.

Een fractional CFO (ook wel “parttime CFO” genoemd) is een ervaren financieel professional die op flexibele basis voor een bedrijf werkt, bijvoorbeeld enkele dagen per week of per maandfractional CFO (ook wel “parttime CFO” genoemd) is een ervaren financieel professional die op flexibele basis voor een bedrijf werkt, bijvoorbeeld enkele dagen per week of per maand. In plaats van in loondienst te zijn, wordt deze CFO extern ingehuurd – hetzij voor een langere periode met beperkte uren, hetzij voor specifieke projecten of piekmomenten. Zo kunnen scale-ups toegang krijgen tot hoogwaardig financieel leiderschap zonder direct een vaste CFO in dienst te nemen.

In deze blog worden de effectiviteit en rol van een fractional CFO vergeleken met die van een vaste (fulltime) CFO in scale-ups binnen het Nederlandse MKB. We analyseren de verschillen tussen beide rollen, de belangrijkste voordelen en nadelen van een fractionele aanpak, de bijbehorende kostenstructuren, de mate van schaalbaarheid, en de strategische waarde die zij bieden. Vervolgens volgt een overzicht van situaties waarin een fractional CFO een effectievere keuze kan zijn dan een vaste CFO voor een groeibedrijf.

Verschillen tussen een fractional CFO en een vaste CFO

Een fractional CFO verschilt op meerdere punten van een vaste CFO. Het meest opvallende onderscheid is de inzet en contractvorm: een fractional CFO werkt parttime op contract- of interim-basis, terwijl een vaste CFO fulltime in dienst is van het bedrijf. Hierdoor is de fractional CFO doorgaans betrokken bij meerdere ondernemingen tegelijk en verdeelt hij zijn tijd, terwijl de vaste CFO zich exclusief op één organisatie richt.

Betrokkenheid en aanwezigheid: De vaste CFO maakt als intern lid deel uit van het managementteam en is dagelijks aanwezig, wat betekent dat hij diepgaand bij alle operationele en strategische beslissingen betrokken is. De fractional CFO daarentegen werkt op afgesproken momenten en focust zich vooral op kernvraagstukken; hij is minder aanwezig bij de dagelijkse gang van zaken. Hierdoor heeft de vaste CFO vaak meer bedrijfsspecifieke kennis en inzicht in de bedrijfscultuur, terwijl de fractional CFO een frissere, externe blik meebrengt.

Ervaring en perspectief: Fractional CFO’s zijn veelal zeer ervaren financiële leiders die in verschillende sectoren en bedrijven hebben gewerkt. Ze brengen daardoor een brede waaier aan best practices en innovatieve oplossingen mee. Een vaste CFO bouwt zijn ervaring voornamelijk op binnen één bedrijf, wat leidt tot diepgaande kennis van die specifieke organisatie en sector. Beide perspectieven hebben waarde: de fractional CFO biedt veelzijdige kennis en vergelijkingsmateriaal uit andere bedrijven, terwijl de vaste CFO zich volledig kan toeleggen op de unieke uitdagingen van de eigen organisatie.

Belangen en commitment: Doordat een vaste CFO in dienst is, heeft hij doorgaans een langetermijnbelang bij het succes van de onderneming. Vaste CFO’s krijgen bijvoorbeeld vaak aandelenopties of bonussen, waardoor hun belangen nauw aligned zijn met die van de aandeelhouders. Een fractional CFO is een externe dienstverlener; zijn betrokkenheid is van nature tijdelijk of parttime. Hoewel hij professioneel gebonden is aan het succes van zijn opdracht, is de emotionele binding met het bedrijf meestal geringer en is zijn inzet eerder resultaatgericht per opdracht of periode. Dit verschil kan invloed hebben op de mate van commitment: een vaste CFO zal zich mogelijk meer verantwoordelijk voelen voor de algehele bedrijfsvoering, terwijl een fractional CFO zich richt op specifieke doelen en deliverables.

Voordelen van een fractional CFO

• Kostenbesparing: Een van de grootste voordelen van het inhuren van een fractional CFO is de besparing op kosten. In plaats van een fulltime salaris (inclusief bonussen, sociale lasten en secundaire arbeidsvoorwaarden) te moeten betalen, kan een bedrijf de CFO op basis van behoefte inzetten. Je betaalt alleen voor de uren of dagen dat je daadwerkelijk gebruikmaakt van zijn expertise. Dit kan aanzienlijk schelen in de uitgaven, vooral voor jonge of kleinere bedrijven met beperkte financiële middelen. Uit onderzoek blijkt dat bedrijven met een parttime CFO tot wel 10–30% besparen op de kosten vergeleken met ondernemingen met een fulltime CFO in dienst.
• Hoogwaardig expertise en best practices: Fractional CFO’s beschikken doorgaans over een schat aan ervaring. Doordat zij voor meerdere organisaties hebben gewerkt, hebben ze uiteenlopende financiële uitdagingen opgelost en kennis gemaakt met verschillende bedrijfssituaties. Die gevarieerde ervaring stelt fractional CFOs in staat om snel strategische analyses te maken en best practices toe te passen. Voor een scale-up kan dit betekenen dat complexe financiële vraagstukken sneller en efficiënter worden aangepakt dan wanneer men iemand zou aannemen met ervaring uit slechts één bedrijf. Bovendien kan een fractional CFO dankzij zijn achtergrond vaak direct adviseren over investeringen, groeistrategieën en zelfs het aantrekken van kapitaal, gebaseerd op wat hij elders heeft gezien werken.
• Flexibiliteit in inzet: Een fractional CFO biedt een hoge mate van flexibiliteit. Het bedrijf kan de inzet van deze CFO naar behoefte opschalen, afschalen of stopzetten. Als de organisatie een periode van snelle groei doormaakt of tegen onverwachte uitdagingen aanloopt, kan men afspreken om meer uren in te zetten. In rustigere tijden kan men juist minder gebruikmaken van zijn diensten. Deze “abonnementsvorm” van een CFO geeft ondernemers de vrijheid om financieel leiderschap in te zetten precies wanneer dat nodig is. Die flexibiliteit strekt zich ook uit tot de duur van de samenwerking: een fractional CFO kan voor een korte adviesopdracht komen of voor een langere periode betrokken blijven, zonder de verplichting van een vast contract.
• Toegang tot talent zonder lange werving: Het aantrekken van een goede vaste CFO kan maanden duren en is in de huidige krappe arbeidsmarkt een uitdaging. Een fractional CFO inhuren gaat vaak sneller, via een gespecialiseerd bureau of netwerk, waardoor een bedrijf vrijwel direct over ervaren financieel leiderschap beschikt. Zo omzeilt men de “war for talent” op CFO-gebied: in plaats van te moeten concurreren om schaars CFO-talent voor een vaste positie, kan men gebruikmaken van ervaren professionals die beschikbaar zijn voor deeltijdse opdrachten.
• Ontlasting van het management: Voor veel ondernemers in scale-ups geldt dat zij zelf (noodgedwongen) de financiële eindverantwoordelijkheid dragen voordat een CFO in beeld komt. Een fractional CFO kan in zo’n situatie veel werk en stress uit handen nemen. Doordat deze professional de complexe financiële taken en de strategische financiële planning op zich neemt, kan de ondernemer of directeur zich concentreren op de kernactiviteiten van het bedrijf, zoals productontwikkeling, sales en groei. Het hebben van een fractional CFO geeft ook gemoedsrust: het financiële beleid is in capabele handen, zonder dat men meteen een voltijdse functie moet creëren.

Nadelen van een fractional CFO

• Beperkte aanwezigheid en bereikbaarheid: Omdat de fractional CFO niet fulltime aanwezig is, kan hij mogelijk niet op elk gewenst moment direct beschikbaar zijn. In drukke periodes of noodgevallen kan het voorkomen dat hij zijn aandacht moet verdelen tussen meerdere opdrachtgevers. Een vaste CFO daarentegen is doorgaans elke werkdag intern aanwezig en kan meteen inspelen op ad-hoc vragen of crises. De parttime aanwezigheid van een fractional CFO betekent dat communicatie en planning extra belangrijk zijn, om ervoor te zorgen dat belangrijke zaken tijdig besproken en opgepakt worden.
• Minder diepgaande interne kennis: Een externe CFO die slechts enkele dagen per week meedraait, heeft van nature minder gelegenheid om het bedrijf door en door te leren kennen. Hij zal zich focussen op de essentie en de informatie die hij krijgt aangereikt, maar mist de continue blootstelling aan alle facetten van de bedrijfsvoering. Een vaste CFO, die elke dag in het bedrijf werkzaam is, bouwt een veel diepere kennis op van interne processen, medewerkers, klanten en cultuur. Dit kan van belang zijn bij het nemen van bepaalde strategische beslissingen of het inschatten van risico’s; de vaste CFO heeft alle kleine details en historische context paraat, waar de fractional CFO zich moet baseren op periodieke updates en key metrics.
• Integratie en autoriteit: Een fractional CFO is een externe partij en geen formeel onderdeel van de organogram. Dit kan betekenen dat hij minder betrokken is bij informele overleggen en dat medewerkers hem anders benaderen dan een interne leidinggevende. Ook kan het voor een fractional CFO lastiger zijn om organisatieveranderingen door te voeren, omdat hij minder gezag uitstraalt dan iemand die permanent op de werkvloer is en het team direct aanstuurt. Een vaste CFO heeft door zijn functie en aanwezigheid vaak meer invloed op de bedrijfscultuur en kan makkelijker een leidende rol pakken in change-management of het doorvoeren van strategieën.
• Continuïteit en binding: Omdat een fractional CFO op contractbasis werkt, bestaat altijd de mogelijkheid dat hij na afloop van het contract vertrekt of minder uren beschikbaar is (bijvoorbeeld als zijn andere opdrachten toenemen). Dit kan een risico vormen voor de continuïteit: kennis en ervaring vertrekken mogelijk met de persoon mee. Een vaste CFO daarentegen is langdurig verbonden aan de organisatie en doorgaans gericht op het opbouwen van een traject binnen het bedrijf. De vaste CFO heeft meestal ook meer persoonlijke binding met de onderneming en diens missie, wat zich kan vertalen in extra inzet en loyaliteit. Bij fractional CFO’s is die binding per definitie tijdelijk en kan hun focus meer op het project of de afgesproken resultaten liggen dan op de langetermijnontwikkeling van het bedrijf.
• Mogelijk hogere kosten bij intensief gebruik: Hoewel een fractional CFO bij beperkte inzet veel goedkoper is dan een fulltime CFO, kan de rekensom veranderen als een bedrijf structureel heel veel ondersteuning nodig heeft. Uurtarieven van zeer ervaren financiële professionals liggen hoog. Wanneer een scale-up gaandeweg bijna fulltime ondersteuning nodig heeft, kunnen de kosten voor een fractional CFO oplopen tot het niveau van een vaste CFO of zelfs hoger uitpakken. In dat geval is het economisch gezien logischer om een eigen CFO aan te nemen. Met andere woorden: de fractionele constructie is vooral kosteneffectief tot op het punt dat de benodigde inzet de deeltijdgrenzen overschrijdt.

Kostenstructuren

De kostenstructuur van een fractional CFO verschilt aanzienlijk van die van een vaste CFO. Een vaste CFO heeft een jaarsalaris, waar bovenop nog de werkgeverslasten komen (sociale premies, pensioenbijdragen, eventuele bonusregelingen, etc.). Dit is een vaste last op de begroting. Daarnaast kunnen bijkomende kosten spelen, zoals recruitmentkosten bij indienstneming en eventueel een ontslagvergoeding bij vertrek. Een fulltime CFO in Nederland verdient in het MKB-segment vaak een fors salaris, waardoor deze functie een flinke investering vergt van een groeiend bedrijf.

Een fractional CFO werkt meestal op basis van een uurtarief of dagtarief, of tegen een vast bedrag per maand voor een bepaald aantal uren. Dit betekent dat de kosten variabel zijn en direct gekoppeld aan de hoeveelheid geleverde diensten. Er zijn geen langdurige contractverplichtingen: als de diensten niet langer nodig zijn, loopt het contract af of wordt het aangepast. Deze vorm van inzet geeft financiële flexibiliteit. Zo betaalt de onderneming nooit voor niks: in periodes dat minder CFO-werk nodig is, dalen de kosten automatisch mee. Bovendien vermijdt men met een fractional constructie bijkomende personeelskosten zoals pensioen en verzekeringen, aangezien de CFO niet op de loonlijst staat.

Onder de streep kan een fractional CFO daardoor zeer kostenefficiënt zijn voor scale-ups. Bedrijven die gebruikmaken van een part-time CFO besparen aanzienlijk in vergelijking met een full-time aanstelling, terwijl ze toch toegang hebben tot hoogwaardig financieel inzicht en de services van een fractional CFO. Zoals eerder genoemd, laten internationale peilingen zien dat deze besparing kan oplopen tot tientallen procenten. Uiteraard moet hierbij wel worden aangetekend dat de kostenefficiëntie afhankelijk is van de daadwerkelijke behoefte: naarmate de scale-up groter wordt en meer uren financiële sturing vergt, nemen de kosten voor de fractional CFO toe. Op een bepaald punt kan de grens worden bereikt waar een eigen CFO in vaste dienst financieel gunstiger wordt. Tot die drempel is bereikt, biedt de fractional CFO-constructie een bedrijf de mogelijkheid om tegen relatief lage kosten de broodnodige financiële expertise in huis te halen.

Schaalbaarheid

Voor scale-ups is schaalbaarheid een kernbegrip: het vermogen om snel op te schalen zonder dat de organisatie vastloopt. Een fractional CFO sluit hier goed op aan, omdat zijn inzet schaalbaar is op basis van de groei en behoeften van het bedrijf. Veel succesvolle scale-ups schakelen in hun expansiefase een parttime CFO in om de financiële groei in goede banen te leiden. Hiermee krijgen zij de financiële expertise die nodig is om op te schalen, zonder direct de vaste last van een voltijdse CFO.

Uit ervaringen in de praktijk blijkt dat bedrijven met een fractional CFO tijdens een groeispurt vaak sneller kunnen opschalen met minder operationele problemen en soepele overgangen in hun organisatieontwikkeling. Dit komt doordat de fractional CFO helpt om tijdig de juiste financiële structuren neer te zetten (bijvoorbeeld betere cashflowprognoses, strakkere budgettering en rapportagesystemen) die meegroeien met het bedrijf. De financiële infrastructuur wordt klaargemaakt voor een grotere schaal, zodat groei niet gehinderd wordt door kapitaaltekort, inefficiënte processen of gebrek aan inzicht.

Een belangrijk aspect van deze schaalbaarheid is de graduele opschaling van CFO-inzet: in de beginfase kan een scale-up wellicht af met een paar dagen CFO-ondersteuning per maand. Naarmate de onderneming groter wordt, kan dit opschalen naar wekelijks meerdere dagen. Uiteindelijk, wanneer de complexiteit en omvang het vereisen, kan de stap worden gemaakt naar een vaste CFO positie. De fractional CFO kan in dit traject zelfs helpen bij het identificeren van het juiste moment voor die overgang en eventueel bij het inwerken van een permanente CFO. Hiermee fungeert de fractional CFO als een brug tussen geen CFO en een volledige CFO, exact passend bij de schaal van het bedrijf op elk moment.

Aan de andere kant betekent schaalbaarheid ook dat een fractional CFO in staat is om zijn inzet af te schalen wanneer dat nodig is. Mocht een scale-up te maken krijgen met een groeipauze of een consolidatiefase, dan kunnen de CFO-uren makkelijk worden teruggebracht om kosten te besparen, zonder dat er iemand ontslagen hoeft te worden. Die wendbaarheid is een groot voordeel ten opzichte van een vaste CFO-positie, die immers een constante factor is.

Strategische waarde

Zowel een fractional CFO als een vaste CFO hebben als belangrijkste toegevoegde waarde dat ze strategisch financieel inzicht bieden aan de onderneming. Voor scale-ups is deze strategische component cruciaal: financiële beslissingen kunnen het groeipad maken of breken.

Een fractional CFO kan op strategisch niveau enorm waardevol zijn. Omdat hij doorgaans een senior financieel expert is, zal hij de leiding helpen bij het formuleren van de financiële strategie en het lange-termijnplan. Denk daarbij aan het analyseren van het verdienmodel, beoordelen van investeringsplannen, optimaliseren van de kapitaalstructuur en het in kaart brengen van financiële risico’s. De fractional CFO richt zich vaak direct op de kritieke punten: hij zorgt bijvoorbeeld dat er duidelijke KPI’s en rapportages komen, dat cashflow-prognoses nauwkeurig zijn en dat het bedrijf financieel ‘due diligence ready’ is richting investeerders of banken. Door zijn ervaring bij andere bedrijven weet hij welke strategische maatregelen in de praktijk goed uitpakken en kan hij het management hiervoor behoeden voor veelgemaakte fouten.

Een groot pluspunt is ook de frisse blik die een externe CFO met zich meebrengt. Als buitenstaander kan hij de strategie en financiële gezondheid van de onderneming objectief evalueren en verbeterpunten aandragen die intern misschien over het hoofd worden gezien. Dit is vooral nuttig voor scale-ups die snel groeien; bestaande processen en plannen kunnen door de groei achterhaald raken en een fractional CFO zal die tijdig ter discussie stellen en aanscherpen.

Daar staat tegenover dat een vaste CFO door zijn voortdurende aanwezigheid en interne rol een andere strategische impact heeft. Omdat hij dagelijks met alle aspecten van de business bezig is, kan hij proactief strategische initiatieven ontwikkelen en volgen van concept tot executie. Hij neemt deel aan alle bestuursvergaderingen, kent de historische beslissingen en bouwt relaties op met andere managers en medewerkers. Deze constante betrokkenheid stelt een vaste CFO in staat om strategie niet alleen uit te stippelen, maar ook actief te borgen binnen de organisatiecultuur en de uitvoer ervan te monitoren en bij te sturen.

De keuze tussen fractional en vast heeft dus invloed op hoe strategische sturing wordt gegeven: de fractional CFO is effectiever in het snel inbrengen van hoog niveau strategieadvies op momenten dat het nodig is, de vaste CFO is effectiever in het langdurig uitdragen en bewaken van de financiële strategie binnen het bedrijf. Voor een scale-up die nog geen behoefte heeft aan dagelijkse strategische bijsturing, kan een parttime CFO prima volstaan om de grote lijnen uit te zetten. Maar zodra de organisatie een fase bereikt waarin continue strategische financiële aanwezigheid gewenst is (bijvoorbeeld vanwege toenemende complexiteit of voorbereiding op een beursgang), wordt een vaste CFO van onschatbare waarde.

Overzicht van situaties waarin een fractional CFO effectiever is dan een vaste CFO

Gezien de hierboven geschetste aspecten zijn er bepaalde situaties waarin de inzet van een fractional CFO voor een scale-up duidelijk meerwaarde biedt ten opzichte van het aannemen van een vaste CFO:

• Behoefte aan financiële expertise, maar (nog) geen fulltime workload: Wanneer een bedrijf groeit en behoefte heeft aan strategisch financieel advies, maar onvoldoende werk of budget heeft om een fulltime CFO te rechtvaardigen. In zo’n geval kan een fractional CFO de noodzakelijke expertise leveren op deeltijdbasis, zonder de onderneming op hoge vaste kosten te jagen.
• Snelle groeifase of transitieperiode: Wanneer de organisatie zich in een periode van sterke groei of verandering bevindt – bijvoorbeeld bij expansie naar nieuwe markten, een flinke opschaling van de productie of het voorbereiden van een investeringsronde. Een fractional CFO kan tijdens deze cruciale fase tijdelijk intensiever worden ingezet om de financiële strategie en processen op orde te brengen. Zodra de situatie genormaliseerd is, kan de inzet weer worden teruggeschroefd of kan bekeken worden of een vaste CFO nodig is. In zo’n turbulente groeifase is een fractional CFO vaak effectiever omdat hij snel beschikbaar is en direct kan inspelen op de veranderende behoeften, terwijl een vaste CFO nog gezocht en ingehuurd zou moeten worden.
• Projectmatige of tijdelijke behoeften: Wanneer specifieke projecten spelen die gespecialiseerde financiële kennis vereisen, is een fractional CFO ideaal. Denk aan het implementeren van een nieuw financieel systeem, het uitvoeren van due diligence voor een overname, of het herstructureren van de financiën. Dit zijn tijdelijke intensieve trajecten waarbij de deskundigheid van een CFO nodig is, maar na afloop van het project is die behoefte weer minder. Een vaste CFO aannemen alleen voor zo’n project zou inefficiënt zijn, terwijl een fractionele CFO effectief kan worden ingezet gedurende de projectduur en daarna weer kan uitstromen. Zo krijgt de scale-up hoogwaardige fractional CFO services precies op het moment dat het nodig is.
• Onzekere of fluctuerende behoefte aan financieel leiderschap: Sommige scale-ups opereren in volatiele markten of kennen seizoensgebonden pieken en dalen. Het is dan lastig in te schatten hoeveel CFO-inzet op de lange termijn nodig is. Met een fractional CFO behoudt de onderneming maximale flexibiliteit: de CFO-ondersteuning kan eenvoudig worden op- of afgeschaald. Mocht de markt aantrekken en complexiteit toenemen, dan kan de samenwerking worden uitgebreid; bij tegenvallers kan men de inzet verminderen om kosten te drukken. Het vermijden van de verplichting van een vast contract is in onzekere omstandigheden een groot voordeel en vaak effectiever dan een vaste CFO hebben die mogelijk periodes zonder volwaardige taakbelasting zit.
• Overbruggingsperiode of tijdelijke vervanging: Wanneer een vaste CFO vertrekt (of bijvoorbeeld met verlof gaat) en een onderneming niet meteen een geschikte opvolger paraat heeft, biedt een interim CFO een effectieve interim-oplossing. In plaats van te haasten met een nieuwe aanstelling of de financiële leiding tijdelijk onbezet te laten, kan een parttime CFO de belangrijkste taken waarnemen. Dit garandeert continuïteit in de financiële sturing en verslaglegging, zonder dat overhaaste beslissingen hoeven te worden genomen bij de werving van een nieuwe CFO. Ook bij een management buy-out, pre-exit fase of andere bijzondere situaties kan een tijdelijke CFO-inhuur de brug slaan totdat een permanente situatie is bereikt.
• Toegang tot specifieke expertise of netwerk: In bepaalde gevallen heeft een scale-up behoefte aan heel specifieke kennis die een gemiddelde CFO niet direct paraat heeft. Bijvoorbeeld kennis van internationale verslaggevingsstandaarden, ervaring met het opzetten van een beursgang, of een uitgebreid investeerdersnetwerk. Een fractional CFO met precies die niche-ervaring kan dan voor een bepaalde periode worden ingehuurd om het bedrijf door dat specifieke traject te loodsen. Een vaste CFO met die ervaring fulltime aannemen is in zo’n geval meestal niet nodig (of lastig te vinden), terwijl een gespecialiseerde parttime CFO de klus efficiënt kan klaren en daarna weer vertrekt.

Kortom, in situaties van groei, verandering of beperkte middelen is een fractional CFO vaak de meest effectieve oplossing voor MKB-scale-ups. Deze constructie biedt hoogwaardige financiële sturing op een schaal en tegen kosten die aansluiten bij de behoefte van het moment. Zo kunnen jonge groeiende bedrijven profiteren van ervaren financieel leiderschap precies wanneer ze dit nodig hebben, en schakelen naar een vaste CFO op het moment dat de organisatie daar echt klaar voor is.