Financiële cijfers krijgen meer betekenis wanneer ze in context geplaatst worden. Benchmarking is het proces waarbij een bedrijf zijn prestaties vergelijkt met die van concurrenten, branchegemiddelden of best practices in de industrie. Dit helpt bedrijven om sterke en zwakke punten te identificeren en realistische doelen te stellen.

Enkele belangrijke aspecten van effectieve benchmarking zijn:

• Duidelijke focus en KPI-selectie: Begin met het bepalen van de strategische doelen en kies financiële KPI’s die daarop aansluiten in het benchmarkproces. Bijvoorbeeld, als een onderneming groei nastreeft, focus dan op groei- en marge-indicatoren; voor een stabilisatiestrategie kunnen solvabiliteit en kasstromen belangrijker zijn. Door de juiste interne benchmarking toe te passen, kunnen we betere inzichten verkrijgen. benchmarkingratio’s te definiëren, richt de analyse zich op relevante gebieden.
• Selecteer passende peer groep: Kies vergelijkingspartners die relevant zijn. Dit kunnen directe concurrenten zijn (vergelijkbare grootte/markt) of juist toonaangevende spelers waar men zich aan wil spiegelen. Een homogene vergelijking (binnen dezelfde sector/regio) maakt verschillen specifiek zichtbaar, terwijl een kruisvergelijking en benchmarken (bv. leren van een andere sector) nieuwe inzichten kan bieden. CFO’s moeten hierbij letten op vergelijkbaarheid van accountingmethodes en eventuele aanpassingen doen voor een zuivere vergelijking.
• Gegevensbronnen en kwaliteit: organisaties moeten zorgen voor betrouwbare gegevens om accurate benchmarkanalyses uit te voeren. Verzamel betrouwbare data. Jaarrekeningen van beursgenoteerde concurrenten zijn vaak de eerste bron – hieruit zijn kengetallen te berekenen voor verschillende organisaties. Daarnaast bieden financiële databases zoals Bloomberg, S&P Capital IQ, Refinitiv of Orbis eenvoudig toegang tot gestandaardiseerde financiële ratio’s van duizenden bedrijven. Zulke databases maken het mogelijk om bijvoorbeeld de EBIT-marge of D/E-ratio van het eigen bedrijf direct naast het industrie-gemiddelde te zetten. Ook industrie- en brancherapporten zijn essentieel voor het uitvoeren van effectief vergelijkend onderzoek. (van bijvoorbeeld PwC, Deloitte, CBS of brancheverenigingen) geven benchmarkcijfers en trends voor de sector en helpen organisaties bij het verbeteren van hun prestaties. Deze rapporten bieden vaak inzichten in marktgroei, gemiddelde marges, en kostenstructuren waartegen men de eigen prestaties kan afzetten.
• Benchmarking-technieken: Een eenvoudige techniek is het vergelijken van ratio’s side-by-side (bijv. benchmarken van afdelingen). eigen nettomarge 8% vs branchegemiddelde 10%). Visualisaties zoals benchmarkdiagrammen zijn essentieel voor het visualiseren van de resultaten van het benchmarkproces. of kwartielenanalyses tonen snel of men in de top 25%, middenmoot of onderkant van de markt zit voor een bepaalde metric in vergelijking met de benchmark. Common-size analyses (alle posten als % van omzet) kunnen verschillen in kostenstructuur blootleggen. Voor meer geavanceerde benchmarking maken bedrijven gebruik van indexering (trendindex eigen prestaties vs. index van peers) om te zien of men harder groeit dan de markt.
• Analyse en interpretatie: Nadat data verzameld is, komt het erop aan de verschillen te duiden. Hierbij is consistentie belangrijk – zorg dat de vergelijking over dezelfde periode en definities plaatsvindt. Men analyseert waar significante afwijkingen zitten: bijvoorbeeld een duidelijk lagere bruto-marge dan het branchegemiddelde kan wijzen op inefficiënties of een bewuste low-cost strategie. Het is nuttig om trenddata te betrekken: hoe presteren we ten opzichte van peers over meerdere jaren in interne benchmarking? Dit onderscheidt structurele issues van tijdelijke effecten in de eigen organisatie. Ook kwalitatieve informatie kan helpen om cijfers te verklaren (bijv. door middel van vergelijkend onderzoek). weten dat een concurrent recent geautomatiseerd heeft kan hun lagere kostenratio toelichten).
• Actiepunten formuleren: zorg ervoor dat deze zijn afgestemd op de gewenste doelstellingen. Benchmarking is pas waardevol als het leidt tot verbeteringen. Identificeer op basis van de analyse concrete verbetergebieden in de bedrijfsprocessen en stel doelstellingen. Bijvoorbeeld, als de eigen days sales outstanding (DSO) 60 dagen is en branchegemiddelde 45 dagen, kan een doel zijn dit binnen een jaar terug te brengen naar <50 dagen door strakker debiteurenbeheer. Het trekken van actiegerichte conclusies is essentieel: bedrijven moeten op basis van benchmarks realistische maar ambitieuze targets zetten en best practices overnemen waar mogelijk. Zo wordt benchmarking een continu proces van leren en bijsturen.

Betrouwbare databronnen voor benchmarking

Het vinden van goede vergelijkingsdata is een uitdaging, maar er zijn vele bronnen beschikbaar:

• Publieke data: Financiële verslaggeving van beursgenoteerde bedrijven in Europa (jaarverslagen, kwartaalcijfers) is openbaar en kan worden gebruikt in het benchmarkproces. Daarnaast publiceren instanties zoals het CBS en Eurostat financiële kengetallen per sector (denk aan winstmarges, omzetgroei of schuldgraad voor verschillende organisaties). Bijvoorbeeld, de Nationale Bank van België biedt statistieken van financiële ratio’s van bedrijven, uitgesplitst per industrie. Dergelijke datasets geven een macro-overzicht als referentiepunt.
• Brancheorganisaties: Sectororganisaties (bv. Verbond van Verzekeraars, Bouwend Nederland) verzamelen vaak gegevens onder hun leden en publiceren benchmarks zoals gemiddelde claimratio’s, loonkostenpercentages, etc., relevant voor hun branche.
• Commerciële benchmarking-rapporten: Bedrijfskundige adviesbureaus en accountants (McKinsey, Deloitte, KPMG) publiceren regelmatig sectorrapporten met KPI-benchmarks. Zo bevat de Deloitte European CFO Survey vaak indicatoren over bijv. verwachte omzetgroei en investeringsniveau’s, waarmee een bedrijf zijn eigen verwachtingen kan spiegelen aan het sentiment in Nederland/Europa. Ook databureaus als Statista bieden samengestelde rapporten; een voorbeeld is een Statista-dossier dat KPI’s van Europese dienstensectorbedrijven pre- en post-crisis analyseert (om inzicht te krijgen in o.a. gemiddelde marge-ontwikkeling).
• Vergelijkingsplatforms & groepen: Sommige bedrijven nemen deel aan benchmarkprogramma’s om hun prestaties te verbeteren. benchmarking consortiums of enquêtes, waarbinnen anoniem prestatiegegevens van verschillende organisaties worden gedeeld. Dit komt voor in bijvoorbeeld de zorgsector of bij duurzaamheidsinitiatieven, maar ook financieel – denk aan een groep logistieke bedrijven die hun kosten per kilometer vergelijken in verschillende branches. De resultaten geven elke deelnemer inzicht in hoe ze presteren tegenover de groep, zonder concurrentiegevoelige details prijs te geven.

Een praktische vuistregel bij benchmarking is dat de methodes leerpunten kunnen worden getrokken uit het vergelijken van de prestaties van verschillende organisaties. belangrijker zijn dan de cijfers op zich, omdat ze context bieden voor de concurrentie. Het doel is te begrijpen waarom er afwijkingen zijn en wat dat betekent. Bijvoorbeeld: presteert een concurrent beter door schaalvoordelen (lagere kosten) of door een andere productmix (hogere prijs/marge) in hun eigen processen? Dergelijke inzichten stellen bedrijven in staat om weloverwogen strategische aanpassingen te doen en hun doelstellingen te verbeteren. Uiteindelijk helpt benchmarking bedrijven om “van buiten naar binnen” te kijken en continu te verbeteren door te leren van de besten in de branche.